ONTDEK EEN UNIEK MARINESCHIP UIT DE JAREN '50 IN HARTJE MARITIEM VLISSINGEN
Op vrijdag 12 april nam burgemeester Van den Tillaar van Vlissingen symbolisch het eerste exemplaar van “Onverschrokken Overleefster“, het boek over ex Hr.Ms. Mercuur in ontvangst.
Dit alles in het prachtige hoofdkantoor van DAMEN Naval. Wij danken DAMEN Naval voor de gastvrijheid en sponsoring van dit event! De beroemde trap van het pand (ontworpen door de Rotterdamse architect J.P. Stok in 1913), met daarop de handgeschilderde vermelding van elk schip dat de werf sinds 1875 bouwde.
Conservator Rob Schouw bezocht onlangs een basisschool in Middelburg en liet de leerlingen kennismaken met de maritieme wereld. De kinderen kregen daarbij een actieve rol en vulden al luisterend de namen van de ruimtes aan boord in op een dwarsdoorsnede van het schip. Rob simuleerde ook lopende door de klas – met een boek achter zich aan – hoe een roer werkt en hoe je toplichten op een donkere zee waarneemt. Volgens de juf hingen ze aan zijn lippen! (Dat geloven we graag!)
… om precies te zijn: een fraai model van Hr.Ms. Veere (M842)! Dit schip was een van de mijnenvegers van de Dokkum-klasse en was van 1955-1986 in dienst. Het werd gebouwd op de werf van Smit & Zn. te Kinderdijk en niet te water gelaten maar met een kraan te water gezet. In 1972 werd het omgebouwd tot mijnenjager. Dankzij een schenking van de heer Degenaar is het model nu aan boord van museumschip Mercuur in Vlissingen te bewonderen.
Museumschip Mercuur kwam onlangs in het bezit van een wapenschild van Hr.Ms. Onverschrokken. Het heraldische scheepsembleem werd in 1959 ontworpen door de afdeling Maritieme Historie van de Marinestaf en na advies door de Hoge Raad van Adel op 31 december 1959 vastgesteld. De beschrijving luidde: “In azuur, een zittende griffioen van goud, gebekt en genageld van keel”. Keel is een van de vijf heraldische kleuren en betekent rood. Genageld is eveneens een term in de heraldiek, gebruikt wanneer van een dier in een wapen de klauwen van een andere kleur zijn dan het dier zelf bijvoorbeeld een rode leeuw, genageld van blauw.
Het embleem verbeeldt de griffioen, een mystiek dier, voorgesteld door de bovenste helft van een adelaar op het lichaam van een leeuw. Symbool van uitgestrekte heerschappij, scherpzinnigheid en overleg met omzichtigheid en doorzicht. Het verstand van de adelaar, gepaard aan de kracht van de leeuw.
Hr.Ms. Onverschrokken lag op dat moment (in 1959) in conservatie en werd pas in 1971 weer in dienst gesteld, kort voor de verbouwing tot torpedowerkschip. Tot 1 mei 1973 droeg het schip nog de naam Hr.Ms. Onverschrokken en werd daarna herbenoemd in Hr.Ms. Mercuur, de traditionele naam voor torpedowerkschepen binnen de Koninklijke Marine.
Dit schilderseizoen stond en staat in het teken van het schilderen èn restaureren van de stuurboord scheepshuid. Inmiddels hebben de vrijwilligers een dikke dertig meter achter de rug. Het weer zat met deze lange en droge zomer mee, al was het regelmatig snik- en snikheet en kon er alleen in de ochtenduren veilig gewerkt worden. We hebben bewust voor de stuurboordzijde gekozen om als eerste aan te pakken omdat de bewoners langs het Dok van Perry hier op uitkijken. Dat het niet een kwestie van “even met de kwast erover” zou worden was van meet af aan duidelijk. Ook is onze dame binnen afzienbare tijd van haar “zwarte snoet” verlost. Een overzicht.
GRONDIGE KLUS MET HERGEBRUIK
Plankje voor plankje werd het wrijfhout (de zichtbare beplanking die op de scheepshuid is getimmerd) nagelopen, indien in slechte conditie verwijderd en vervangen door een op maat gebracht nieuw stuk hout. Nieuw is niet het goede woord. We hebben hier gebruikt hout voor ingezet, omdat dat prima voldoet en omdat nieuw hout momenteel een vermogen kost. Tijdens deze restauratieklus kwamen we aardig wat rotte plekken en “snel oplapwerk” uit het verleden tegen, dus het was meer dan een schilderklus. Het houtwerk werd – voor zover nog goed – eerst kaal geschuurd en vervolgens van een nieuwe grondlaag en twee lagen marinegrijs voorzien. Met de kwast en handmatig, want alleen zo wordt het hout diep doordrenkt en kan weer heel wat jaren mee.
We hebben van de gelegenheid gebruik gemaakt om ook de afwatering na te lopen en te verbeteren, zodat regenwater niet meer direct langs de scheepswand loopt en daar vieze sporen achterlaat., zie de video hierboven. Tijdens Open Monumentendag kwam het met bakken uit de hemel en was goed te zien dat de afwatering prima verloopt.
VERSCHANSING VERVANGEN
Na de restauratie van de ra (in 2019) en de mast (2021) en nog zo het een en ander is er aan boord heel wat kennis opgedaan over hoe om te gaan met houtrestauratie. Dat kwam ook weer van pas bij de vervanging van een slecht deel van de verschansing aan stuurboord. Niet bepaald een dun stukje hout, dus moest het rotte deel eerst uitgekapt worden. (zie foto) Een nieuw stuk hout werd op maat gemaakt en met speciale componentenlijm weer ingezet. Wie nu aan boord komt ziet er niets meer van!
AFSCHEID VAN DE ZWARTE SNOET NADERT
Wie ons schip wat beter kent en wat meer thuis is in hoe schepen er uit horen te zien, viel de “zwarte snoet” van onze oude dame al op. Inderdaad: de zwarte waterlijn markering zat richting voorschip veel te hoog toen we het schip in 2017 overnamen. We moesten het er maar even mee doen, prioriteit 1 was de restauratie en inrichting als museumschip, die inmiddels achter de rug is. Inmiddels is het eerste deel van de waterlijn aangepast:
Hoe vaak komt dat nou in je bereik: een marineschip helpen om een mooier museum te worden? Zodat veel meer bezoekers er van mogen genieten, onder de indruk raken, de geschiedenis verbeeld zien worden aan boord? Met tentoonstellingen die zorgvuldig zijn opgebouwd, onder deskundige begeleiding worden toegelicht? Waar overal een eigen geur aangeeft: dit was een werkschip – sorry, IS een werkschip, want het bordje Werk in Uitvoering staat er wekelijks op. Bijvoorbeeld omdat de scheepshuid wordt geschilderd, of een lampje in originele staat wordt teruggebracht. Mercuur, ex-Onverschrokken, is nooit af, is een schip om trots op te zijn. Net als op de bemanning, trouwens: vrijwilligers die jarenlang van wanten weten. Ik help graag met de inzet van mijn enthousiasme, organisatiekunde, creativiteit, en help om imago en bestaanskracht te versterken.
En als dat schip dan ook nog ligt in het oudste droogdok van Nederland, dan dringt de verantwoordelijkheid wel door: het behouden waard, als unieke plek, verbonden met de maritieme omgeving die Vlissingen in haar genen heeft. Ik help graag om die combinatie namens de Stichting Maritiem Erfgoed Vlissingen (SMEV), rijk voor het voetlicht te brengen. Uniek en met recht van bestaan, genietbaar in haar eigenheid. Als je goed durft te kijken.
Ik ben Bert Schollema, 61, sinds kort voorzitter van de stichting. Met een vader die kapitein op de wilde kustvaart was, en een broer als oud-swtk’er. Getogen aan/op de Waddenzee te Harlingen, woon ik nu aan de Boule te Vlissingen, en werk als senior aan netwerken voor de HZ University of Applied Sciences. Ik breng tevens recente ervaring in als directeur van alle technische opleidingen bij HZ, waaronder Maritiem Officier (Marof).
Toch draait het om de Mercuur, als een dame op leeftijd die “haar mannen” kent en steevast meer karakter krijgt. Een team waar ik wel bij wil horen. Namens ons team hoop ik u binnenkort aan boord te mogen verwelkomen!