LEVENSLOOP

Van Boston tot Bahamas, van Den Helder tot Haugesund: Bekijk hier de levensloop van de ex. Hr.Ms. Mercuur, tevens ex. Hr.Ms. Onverschrokken. Bij een aantal feiten en data tasten we nog in het duister. Heeft u informatie, correcties of aanvullingen? Deze zijn altijd welkom. Mail even naar Paul Goossen, redactie@museumschip-mercuur.nl

Bouw, indienststelling en aankomst in Nederland

Tewaterlating als AM 483. Foto gesigneerd door de eigenaar van de werf, Fred J. Peterson

19.02.1952 Kiellegging op de werf Peterson Shipbuilders Inc. te Sturgeon Bay, Wisconsin, Verenigde Staten
17.01.1953 Tewaterlating als AM 483.
18.06.1954 Overgevaren via Seaway naar Boston
22.07.1954 Indienststelling bij de Koninklijke Marine als Hr.Ms. Onverschrokken. Eerste commandant is J.H. Mackay. Het schip wordt door de VS in bruikleen gegeven en blijft daarom eigendom van de VS.
11.08.1954 Vertrek vanuit Boston voor opwerken aan de oostkust.
12.08-24.08-1954 te Newport
28.08-18.09-1954 te Norfolk
20.09-18.10-1954 te Charleston
19.10-27.11.1954 te Norfolk
30.11-01.12 1954 te Bermuda
13.12-15.12. 1954 te Ponta Delgada
20.12.1954 Om 14.30 afgemeerd te Rotterdam. Ontvangst CMMRD (KTZ Otto de Booy) en de BDZ VADM Arnold de Booy) en enkele Amerikaanse officieren. Vertrek om 18.10 naar Den Helder.
21.12 1954 Aankomst te Den Helder en afgemeerd om 09.38 aan de Buitenhaven bij de brug (nog als AM 483). Om 09.45 brengt de CDT Mijnendienst KTZ B Poortman een bezoek aan boord en wordt het schip gesloten voor bezoek i.v.m. douane-onderzoek. Om 11.15 gaat de bemanning met verlof tot 2 januari 1955. Er blijft een kernbemanning aan boord en de CDT brengt om 12.15 een bezoek aan CZM Nederland, VADM F.T. Burghard.

Hr.Ms. Onverschrokken – in conservatie in Den Helder

02.01.1955 Tijdens de Hondewacht keert de bemanning terug van verlof om diezelfde dag met een groep van 2 officieren, 3 onderofficieren en 16 manschappen te vertrekken naar Hr.Ms. Onversaagd te Rotterdam, in verband met een inspectie op 4 januari 1955 door de defensie-commissie.
05.01.1955 Commando overdracht van LTZ1 J.H.Mackay aan waarnemend commandant LTZ2 R.J.Claasen. De bemanning gaat met verlof tot 10 januari 1955.
17.01.1955 Het schip wordt uit dienst gesteld en gaat in reserve in conservatie met het naamsein M 886
07.02.1955 Het Amerikaanse registratienummer wordt gewijzigd in MSO-483.
28.02.1957 Proefvaart tijdens conservatie-periode
06.03.1957 Proefvaart tijdens conservatie-periode
09.08-20.08 1957 Dokbeurt op de Rijkswerf in verband met lekkage sonarruim
23.01-30.01 1958 Dokbeurt op de Rijkswerf
26.03 1958 Incidentele dokking op de Rijkswerf
14.10-19.10 1959 Dokbeurt op de Rijkswerf
31.12.1959 Het scheepsembleem voor Hr.Ms. Onverschrokken wordt door het ministerie van defensie ingesteld: “In azuur een zittende griffioen van goud, gebekt en genageld van keel.”
02.08 1965 Geclassificeerd als escortevaartuig met naamsein A 856. Schip blijft in conservatie te Den Helder.

In conservatie in Den Helder. Bron: Beeldbank NimH

Verbouwing tot torpedowerkschip

01.10.1971 Commandant R. Rouffaer van 011071 tot ???.
Schip gaat uit conservatie en wordt ingedeeld bij Mijnenbestrijdingsdivisie 351
11.10 .1971 Schip wordt onttrokken aan mijnenbestrijdingsdivisie 351 en wordt buiten dienst gesteld.
?.12.1971 Ombouw tot torpedowerkschip op de Rijkswerf in Den Helder.
01.03.1972 Schip wordt ingedeeld bij de Onderzeedienst
05.04.1972 Oplevering door Rijkswerf en start proefvaarten.
14.04.1972 Varende beproevingen op de rede, waarna het schip wordt afgetimmerd op de Rijkswerf.
07.05.1972 Eindoplevering door de Rijkswerf.
08.05.1972 R. Rouffaer wordt aangesteld als commandant, het schip wordt opgewerkt.
12.06.1972 Schip wordt ter beschikking gesteld aan de inschietcommissie

Op de Rijkswerf in Den Helder. Het stuurhuis is nog voorzien van patrijspoorten en het Bofors kanon staat nog op de bak. Bij de ombouw tot torpedowerkschip worden de patrijspoorten vervangen door vierkante ramen en wordt het Bofors kanon verwijderd. © Marco Debets – Bron: Beeldbank NimH

Eerste inzet als torpedowerkschip Hr.Ms. Mercuur

15.09.1972 Vertrek met Hr.Ms. Zwaardvis om bij Noorwegen haar torpedobuizen af te regelen. Haakonsvern, Bergen en Stavanger worden bezocht. Daarna terugreis naar Den Helder.
16.10.1972 Vertrek naar de Clyde-area voor werkzaamheden bij lanceerproeven.
26.10.1972 Aankomst te Den Helder. Het schip wordt voor onderhoud en winterverlof afgemeerd aan de Onderzeedienst-steiger, maar blijft in dienst.
05.01.1973 Commando-overdracht van R. Rouffaer aan H.Meijer.
30.01.1973 Naamswijziging in Hr.Ms. Mercuur, Koninklijk Besluit hiertoe komt pas af op 11-5-1973.
28.02.1973 Na 3 maanden onderhoud volgt een 5-daagse beproeving en opwerkperiode.
09.03.1973 Vertrek naar Noorwegen voor assistentie bij proefnemingen met Hr.Ms. Tijgerhaai.
28.03.1973 Assisteren bij exercitielanceringen van Hr.Ms. Dolfijn en Hr. Ms. Zeehond. Bezocht worden achtereenvolgens Haakonsvern, Haugesund, Bergen en Stavanger.
14.04.1973 Aankomst te Den Helder voor 10 daags onderhoud.
04.06.1973 Vertrek naar de Clyde-area voor het afregelen van lanceerinrichtingen Hr.Ms. Zeehond.
26.06.1973 Aankomst in Den Helder.
23.07.1973 Vertrek van Den Helder naar Falmouth. In het Engels Kanaal worden onderzeeboot-torpedo-oefeningen gehouden.
14.08.1973 Aankomst Den Helder, Mercuur niet effectief inzetbaar tot 16-9-1973.
18.09.-02.10 1973 Inschieten op rede te Den Helder.
22.10.1973 Vertrek naar de Clyde-area voor het houden van geruismetingen. Er wordt vanuit Rothesay geopereerd en assistentie verleend aan Hr.Ms. Dolfijn, Tijgerhaai, Zeehond en Tonijn.
08.11.-10.11 973 Te Glasgow voor informeel bezoek.
05.12.1973 Aankomst te Den Helder. Na een korte inschietperiode in Texelstroom gaat het schip medio december in jaarlijks winteronderhoud.
25.02-01.03.1974 Proefvaren
02.03-05.03.1974 Schip van de wacht
16.04.1974 Vertrek naar Rothsay, Schotland
18.04.1974 Aankomst Rothsay, Schotland
29.04-30.04.1974 in Fashlane
06.05-07.05.1974 in Arrochar
07.05.1974 Vertrek uit Arrochar
10.05.1974 Aankomst in Den Helder
27.05.1974 Vertrek naar Zuid-Engeland, Falmouth
24.06.1974 Aankomst in Den Helder
28.06.1974 Vertrek naar Haugesund, Noorwegen
08.07.1974 A.J.E. Arnold Brik commandant tot 16-1-1976.
15.07.1974 Aankomst in Den Helder
12.08.-13.09.1974 Rede Den Helder
18.09.1974 Vertrek naar Noorwegen
20.09.1974 Aankomst in Leirvik
21.09.-22.09.1974 Haugesund
23.09-26.09.1974 Leirvik
27.09.-29.09.1974 Stavanger
30.09.-08.10.1974 Leirvik
10.10.1974 Aankomst in Den Helder
28.10.1974 Vertrek naar Gibraltar
02.11.-03.11.1974 Leixoes/Portugal
06.11.1974 Aankomst Gibraltar
15.11-17.11.1974 Tanger/Marokko
18.11-28.11.1974 Gibraltar
04.12.1974 Aankomst in Den Helder
HIER ONTBREEKT EEN DEEL VAN ONZE TIJDLIJN. WIE HELPT?
18.08-04.09 1975 Torpedo-beproevingen bij Noorwegen met Hr.Ms. Potvis, met bezoek aan Haakonsvern.

Reis naar de Bahamas in 1975

22.09.1975 Samen met Hr.Ms.Potvis wordt een reis naar de Bahamas gemaakt.
29.09-30.09.1975 te Ponta Delgada
08.10-09.10 1975 te Bermuda
10.10.1975 te Hamilton
20.10.1975 te Fort Lauderdale
10.11.-11.11 1975 te Ponta Delgada
12.11-17.11 1975 te Nassau
14.11.1975 te Port Everglades
27.11-02.12.1975 te Bermuda
20.12.1975 Aankomst Den Helder

vervolg: Torpedowerkschip 1976-1987

16.01.1976 Commandant E.C.Schut tot 15-4-1977.
10.02.-14.03 1976 Lanceerproeven bij Gibraltar
17.02-22.02 1976 te Gibraltar
21.02-25.02 1976 te Tanger
29.02-06.03 1976 te Gibraltar
02.04-08.05 1976 Lanceerprogramma in Clyde-area vanuit Rothesay.
19.05-13.06 1976 Inschietprogramma op rede Den Helder.
14.06-02.07 1976 Lanceerproeven bij Falmouth.
24.08-30.09 1976 Lnceerprogramma in de Clyde met Hr.Ms. Tonijn en Hr.Ms. Zeehond, vanuit Port Ellen en Rothesay.
11.10-23.10 1976 Lanceerprogramma met Hr.Ms. Tijgerhaai bij Noorwegen (Stavanger).
10.03-28.03 1977 Proefvaart op rede Den Helder na onderhoud.
13.03 1977 Ophalen torpedo’s in Plymouth.
21.03.1977 Assistentie bij afregelen lanceerinrichting Hr.Ms. Zwaardvis te Stavanger.
15.04.1977 Commandant F.E.Kuipers tot 09.02.1978.

1977: Beëdiging aan boord van Hr.Ms. Mercuur – © Bewapeningswerkplaatsen der Marine – Beeldbank NimH

25.04-29.04.1977 Inschieten op rede Den Helder.
08.05-28.06 1977 Assistentie bij afregelen lanceerinrichtingen van Hr.Ms. Tonijn, Dolfijn en Tijgerhaai vanuit Rothessay, Faslane en Greenock.
21.08-07.09 1977 Beproevingen met de Hr.Ms. Dolfijn vanuit Falmouth.
08.09-16.09 1977 Assistentie bij lanceerprogramma van Hr.Ms. Dolfijn, Zwaardvis en HMCS Onondaga bij de Hebriden.

De Canadese onderzeeboot HMCS Onondaga (S73) is een onderzeeër uit de Oberon-klasse Het schip uit 1964 was tot haar ontmanteling in 2000 de laatste Canadese Oberon in actieve dienst. De Site Historique Maritieme de la Pointe-au-Père in Rimouski kocht haar om als museumschip te behouden. Sinds 2008 is het te bezichtigen. © G.Bouchard.

30.09.-22.10 1977 Assistentie bij afregelen lanceerinrichting Hr.Ms. Potvis vanuit Greenoc en Douglas.
09.11-17.11 1977 Torpedo’s transporteren van Den Helder naar Plymouth.
09.02.1978 Commandant W.G. Lijesen tot 7-12-1979.
10.02-13.03 1978 Assistentie bij afregelen lanceerinrichting Hr.Ms. Zeehond vanuit Glasgow en Greenock.
20.03-30.03 1978 Assistentie bij inschieten torpedo’s van de Van Bochove (torpedoinschiet- vaartuig) en torpedolanceringen van de Marine Luchtvaart Dienst vanuit Glasgow.

De Mercuur met op de voorgrond de Van Bochove op de rede van Den Helder. © Beeldbank NimH

24.05.1978 Assistentie bij lanceerproeven van het standaardfregat Hr.Ms. Kortenaer.
31.05-31.06 1978 Assistentie bij lanceerproeven Onderzeedienst en Marineluchtvaartdienst.
23.08- 07.09 1978 Transport van torpedo’s naar Engeland. Bezocht worden Plymouth Rothesay en Faslane.
13.09.1978 Assistentie aan de Van Bochove bij de lancering van de laatste Mark 8 torpedo van de Koninklijke Marine in de Texelstroom bij Den Helder.

Laatste torpedo MK 8 lancering, 1978. Tijdens deze lancering, op de rede van Den Helder, waren genodigden/oudgedienden aan boord om hier een feestelijk tintje aan te geven. © Beeldbank NimH

14.11.1978 Assistentie verleend aan de sleepboot Aline, die door marinesleepboten naar Oudeschild wordt gesleept.
16.11.1978 Assistentie bij lanceerprogramma Marineluchtvaartdienst.
11.12.-19.12 1978 Assisteren bij diepduik Hr.Ms. Tonijn vanuit Plymouth.
24.01.1979 Einde dokperiode en winteronderhoud te Rotterdam.
27.01.1979 Afregelen torpedolanceerinrichting Hr.Ms. Tijgerhaai in de Noorse fjorden.

Oefenen met Hr.Ms. Tijgerhaai (1972-1996) © Centrum voor Audiovisuele Dienstverlening Koninklijke Marine (CAVDKM) – Beeldbank NimH

30.01.1979 Lanceeroefeningen met Hr.Ms. Limburg, Zeeland, Potvis, Tonijn en HMCS Okanagan in Schotse wateren. Bezocht: Faslane, Rothesay en Greenock.
19.06.1979 Lanceeroefeningen met vliegtuigen marineluchtvaartdienst in Plymouth-, Devilshole-area en Skagerak-area.
10.07-24.08. 1979 Dokking bij Rijkswerf, waarna proefvaart op Texelstroom.
27.08-16.10 1979 Beproeving lanceerinrichting van Hr.Ms. Van Speyk, Tijgerhaai, Zeehond en Rotterdam in Noorse fjorden.
07.12.1979 Commandant D. Geerlings tot 14-11-1980.
25.02.1980 Einde winteronderhoud, tot 01.03 1980 proefvaren op de Noordzee
14.03-18.03 1980 te Plymouth.
08.04-30.04 1980 Afregelen lanceerinrichting Hr.Ms. Dolfijn vanuit Faslane, Greenock en Plymouth.
30.05-20.06 1980 Lanceeroefeningen met Hr.Ms. Dolfijn, Zeehond en Zwaardvis met bezoeken aan Castle Bay en Greenock.
25-26.06 1980 tot 26-6-1980 te Rothsay.
28.06-17.09 1980 Lanceeroefeningen met Hr.Ms. Zwaardvis, Van Speyk en de Noorse onderzeeboot Ula vanuit Bergen, Stavanger en Haakonsvern.
14.11. 1980 Commandant D.W.Slooten tot 6-11-1981.
15.11.1980 Het schip gaat in onderhoud op de Rijkswerf.
11.04-17.04 1981 Assistentie bij afregelen torpedo-lanceerinrichting van Hr.Ms. Potvis in de Schotse wateren. En een bezoek aan Plymouth.
11.05-05.06 1981 Lanceeroefeningen met Hr.Ms. Potvis, Tijgerhaai en Dolfijn in de Noorse wateren. Met bezoek aan Bergen en Haakonsvern.
16.06-01.07 1981 Oefenreis naar Dun Laoghaire, net ten zuiden van Dublin
10.08-02.09 1981 Assistentie bij afregelen lanceerinrichting Hr.Ms. Zeehond in de Noorse fjorden met een bezoek aan Bergen, Haakonsvern en Haugesund.
23.09-18.11 1981 Veiligheidsschip bij diepduik van Hr.Ms. Tonijn en afregelen van lanceerinstallaties.

**Hr.Ms. Tonijn** (S805) is gebouwd in het begin van de 60’er jaren van de 20ste eeuw. De Tonijn is een driecilinder-onderzeeboot van de Potvisklasse. Deze klasse vormde tussen 1960 en 1991 de kern van de Nederlandse onderzeedienst. De Tonijn heeft tussen 1966 en 1991 vele eskaderreizen gemaakt en operationele missies uitgevoerd. Het is sinds 1994 als museumschip door het Marinemuseum in Den Helder toegankelijk voor het publiek. © Foto: Marinemuseum Den Helder.

06.11.1981 Het schip wordt uit dienst gesteld en gaat in onderhoud op de Rijkswerf in Den Helder.
16.03.1982 Commandant W.R. Segaar tot 7-10-1983.
16.03.1982 Het schip wordt in dienst gesteld. Er is een hogere schoorsteen geplaatst.

Hr.Ms. Mercuur in 1983, met hogere schoorsteen en extra schoorsteen op de torpedo-simulatieruimte © Beeldbank NimH

05-06.05 1982 te Haakonsvern
08.05-10.05 te Stavanger
15.05-17.05 te Bergen
27.06.1982 Het schip heeft een inschietperiode, waarna wordt afgemeerd op de Rijkswerf voor levensverlengend onderhoud.
20.01.-21.02 1983 Torpedo Firing Exercise in Noorse wateren met bezoeken aan Stavanger, Bergen en Haakonsvern.
05-06.4 1983 Oefening met mariniers op de Noordzee.
08.04-25.04 1983 Vaartochten voor KIM en School voor Scheeps Onderofficieren.
03.05-26.05 1983 Torpedo Firing Exercise in Schotse wateren met bezoek aan Rothesay.
20.06-24.06 1983 Varen met spatschijf voor oefening ‘Copper Nut’.
06.09-20.10 1983 Exercitielanceringen in Middellandse zee. Bezoeken aan Falmouth, La Voruns, Malaga en Gibraltar.
07.10 1983 Commandant L. ter Haar tot 28-2-1985.
21.10-09.11 1983 Inschietperiode in Noorse wateren met bezoek aan Haakonsvern.
23.01-20.02 1984 Torpedo Firing Exercise in Noorse wateren met bezoek aan Haakonsvern en Bergen.
18.03-04.04 1984 Afregelen lanceerbuizen Hr.Ms. Potvis In de Noorse wateren.
26.03-28.03 1984 te Clyde Exas.
24.04-08.05 1984 tot 8-5-1984 Begeleiden van EXIT en RE-ENTRY oefening in Noorse wateren. Met bezoek aan Leirvik, Bjorneord, Fanafjord, Kornesfjord, Lysefjord en Kristiansand.
02.06-04.06 1984 te Weymouth.
06.08-10.08 1984 Individuele oefenperiode op Noordzee.
25.09-07.10 1984 Individuele oefeningen. Bezoeken aan Delfzijl en Kopenhagen.

26.10-27.10 1984 Bezoeken aan Bergen en Ulsnes.
14.11-03.12 1984 Afregelen lanceerbuizen Hr.Ms. Zeehond vanuit Bergen.
28.02.1985 Commandant J. Werkman tot 02.12.1985.
07.02-11.02 1985 ‘Schip van de Wacht’.
11.02-16.02 1985 Vervoeren torpedo’s naar Plymouth.
03.03-10.03 1985 Afregelen torpedo-buizen Hr.Ms. Zwaardvis.
13.03-31.03 1985 Bezoeken Haugesund, Haakonsvern en Bergen.
22.04-14.05 1985 Afregelen torpedo-buizen Hr.Ms. Zwaardvis en Zeehond.
20.05-31.05 1985 Vervoeren torpedo’s naar Faslane.
21.08-29.08 1985 Deelname aan vlootdagen Plymouth.

Hr.Ms. Mercuur tijdens de Vlootdagen in Plymouth 1985

03.09-13.09 1985 Deelname oefening ‘Index Noordzee’.
28.10-13.11 1985 Verlenen assistentie bij diepduik van Hr.Ms. Zwaardvis en Tonijn in Noorse wateren.
25.11-29.11 1985 Vervoeren torpedo’s naar Plymouth.
01.08. 1986 Zomer van 1986 Vaartocht met adelborsten. Met bezoek aan Scheveningen.
11.01-13.01 1987 te Bergen
23.01-26.01 1987 te Stavanger

Foto gedateerd december 1986 – vermoedelijk de laatste bemanning? – © Bron: Beeldbank NimH

LTZ1 J. Werkman, commandant van het ” oude” torpedowerkschip Hr.Ms. Mercuur (A 856), ex Hr Ms ” Onverschrokken” stelt het schip op 12 februari 1987 uit dienst. De commandowimpel wordt overhandigd. © Beeldbank NimH

Uitdienststelling en ingebruikname als museumschip

12.02.1987 DEFINITIEVE UITDIENSSTELLING
14.03.1988 Voorlopige bruikleenovereenkomst met Stichting Nautisch Kwartier Amsterdam.
24.02.1989 In bruikleen gegeven aan Stichting Nautisch Kwartier Amsterdam.
24.03.1989 Overeenkomst met ODC over het ter beschikking stellen aan Stichting Nautisch Kwartier Amsterdam.
24.04.1989 Voorlopig in bruikleen afgestaan aan de Stichting Nautisch Kwartier Amsterdam.
28.04.1989 Vertrek naar Rijkswerf voor herstellingen. Hier worden de schroeven en schroefastunnels verwijderd.
28.09.1989 Aankomst te Amsterdam, gesleept door marinesleepboot Wielingen en overgebracht naar de TOKM (Technische Opleidingen Koninklijke Marine)
16.11.1989 De Amerikaanse Marine heeft het schip overgedragen aan de Stichting Nautisch Kwartier Amsterdam.
1990 – De Stichting Nautisch Kwartier gaat failliet.
18.06.1992 Overdracht aan de SBMM (Stichting Behoud Maritieme Monumenten) te Den Haag.

Mercuur tijdens Koningsdag 2015 aan de Dr. Lelykade op Scheveningen – © Dick Teske Persfotografie – met toestemming en onze DANK!

24.04.1993 – Officiële Opening Museumschip Mercuur te Scheveningen
? – 1999 – Dokbeurt in Vlaardingen???
24.12.2002 Via de directeur van de Historic Naval Ships Association is in Williamsburg een vrijwel identieke sloep gevonden ter vervangen van het verrotte eigen exemplaat. Dit is naar Nederland gebracht en op 24 december 2002 aan boord van de Mercuur geplaatst.
08.04.2015. Persbureau ANP meldt: “Op drie van vier oud-marineschepen is asbest gevonden. Dat blijkt uit een inventarisatie van het ministerie van Defensie. Het gaat om de Schorpioen en de Crijnssen, die in bruikleen zijn bij het Marine-museum in Den Helder. Het derde schip is de Mercuur die in Scheveningen is afgemeerd. Aanleiding voor het onderzoek was de recente ontdekking van asbest op de onderzeeër Tonijn in het Marinemuseum in Den Helder. “
15.12.2015 – De Mercuur verlaat Scheveningen naar Den Helder. De SBMM geeft het schip weer terug aan de Koninklijke Marine, nadat asbestonderzoek sanering noodzakelijk maakte en de stichting mede door verloop van vrijwilligers zich niet in staat zag de exploitatie als museumschip daarna weer op te pakken.
01.01.2016 De SMEV (Stichting Maritiem Erfgoed Vlissingen) start de verwerving van de Mercuur.
01.12.2016 De Mercuur krijgt op de Marinewerf te Den Helder een ‘knip en scheerbeurt’ en wordt vervolgens naar de Damenwerf te Vlissingen-Oost versleept voor de asbest-sanering.
16.12.2016 Met sleepboot Gouwe naar Vlissingen gebracht waar het bij Damen Naval Shipyard wordt afgemeerd.

Aankomst in Vlissingen © tugspotters.com

Juni 2017 – werkzaamheden in het dok van Damen in Vlissingen

25.08.2017 De Mercuur arriveert in de Dokhaven te Vlissingen en meert af aan de Houtkade.
01.09.2017 De officiële overdracht van de Mercuur aan de Stichting Maritiem Erfgoed Vlissingen.